راهنمای خرید هارد SSD: چگونه ظرفیت و سرعت مناسب را انتخاب کنیم؟

اگر در زمان خرید هارد SSD صرفاً به ظرفیت آن فکر کنید، اشتباه بزرگی کرده‌اید؛ چون در بهترین حالت، هاردی را می‌خرید که سرعت آن به‌شدت پایین‌تر از حد انتظارتان است. برای خرید هارد SSD باید به چند نکتۀ کلیدی توجه کنید؛ سرعت و رابط، فرم فکتور، ظرفیت و دوام. در وهلۀ اول هم لپ تاپ یا کامپیوترتان باید از آن هارد پشتیبانی کند؛ نکته‌ای ساده که از قضا خیلی از کاربران ممکن است با آن آشنا نباشند. در ادامه به‌صورت کامل به هر کدام از نکات کلیدی در خرید حافظۀ SSD می‌پردازیم.

سرعت و رابط SSD

درایوهای SSD به دو نوع SATA و NVMe تقسیم می‌شوند. هر دو نوع سرعتی به مراتب بیشتر از هارد دیسک (HDD) ارائه می‌کنند، ولی بین خود آن‌ها هم تفاوت محسوسی از نظر سرعت وجود دارد. همچنین هر کدام از آ‌ن‌ها فرم فکتور منحصر به فرد خود را دارند و روی مادربردهایی مشخص قابل‌نصب هستند. پس باید اول تفاوت‌های بین این دو نوع را بشناسید و سپس باتوجه‌به لپ تاپ یا کامپیوترتان و البته سرعتی که مد نظر دارید، یکی از آن‌ها را انتخاب کنید.

• Serial Advanced Technology Attachment (به‌اختصار SATA): رابط SATA که معرفی آن به بیش از ۲۰ سال قبل برمی‌گردد، در ابتدا برای هارد دیسک توسعه پیدا کرده بود و سپس برای SSD هم به‌کار گرفته شد. سرعت خواندن/نوشتن مدل‌های SATA در محدودۀ ۵۰۰ مگابایت بر ثانیه است و با این‌که سرعت خیلی بیشتری نسبت به هارد دیسک‌ها دارند، همچنان به میزان قابل‌توجهی کندتر از مدل‌های NVMe هستند.
• Non-Volatile Memory Express (به‌اختصار NVMe): رابط NVMe که از اواخر دهۀ ۲۰۱۰ میلادی به‌کار گرفته شد، به‌طور مشخص برای هارد SSD طراحی شده و سرعت آن را چند برابر افزایش داده است. سرعت خواندن/نوشتن مدل‌های NVMe بسته‌به این‌که از کدام نسل رابط PCIe استفاده می‌کنند، بین ۳۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ مگابایت بر ثانیه متغیر است. این یعنی تفاوت سرعت آن با SATA حتی در استفادۀ روزمره هم به چشم می‌آید.

نکته: اگر قصد خرید حافظۀ NVMe SSD دارید، دقت کنید که نسخۀ PCIe آن با مادربردتان سازگار باشد. البته همچنان می‌توان یک حافظۀ جدیدتر را روی یک مادربرد با رابط PCIe قدیمی‌تر نصب کرد، ولی سرعت خواندن/نوشتن محدود به حداکثر سرعتی خواهد بود که مادربردتان ارائه می‌کند. فرض کنید یک حافظۀ PCIe 4.0 با سرعت خواندن/نوشتن ۷۰۰۰ مگابایت بر ثانیه خریده‌اید و روی مادربرد PCIe 3.0 خود نصب می‌کنید. در این صورت، حداکثر سرعتی که تجربه می‌کنید، ۳۵۰۰ مگابایت بر ثانیه است؛ یعنی همان سقف سرعت رابط PCIe 3.0.

فرم فکتور حافظۀ اس اس دی

هارد SSD در چند فرم فکتور اصلی عرضه می‌شود و ۲.۵ اینچی و M.2 رایج‌ترین نمونه‌ها در لپ تاپ و کامپیوتر دسکتاپ هستند. قبل از خرید باید ببینید که دستگاه‌تان از کدام فرم فکتور پشتیبانی می‌کند؛ البته این موضوع برای هارد SSD اکسترنال اهمیتی ندارد. فرم فکتور ۲.۵ اینچی مختص به حافظه‌های SATA است و عملاً هر لپ تاپ یا کامپیوتری از آن بهره می‌برد. فرم فکتور M.2 هم امروزه به نوبۀ خود فراگیر شده است؛ بیشتر مادربردها امروزه حداقل یک اسلات M.2 دارند و خیلی از لپ تاپ‌های امروزی هم از آن استفاده می‌کنند.

• ۲.۵ اینچی: ۲.۵ اینچی رایج‌ترین فرم فکتور حافظۀ SSD است که شکل‌وشمایلی شبیه به هارد لپ تاپ قدیمی دارد. بیشتر کامپیوترها یا لپ تاپ‌ها از این فرم فکتور پشتیبانی می‌کنند، ولی حافظه‌های ساخته‌شده با این فرم فکتور سرعت پایین‌تری دارند؛ چون متکی به رابط SATA است. علاوه‌بر این، حافظه‌های ۲.۵ اینچی برای اتصال به کابل نیاز دارند.
• M.2: فرم فکتور M.2 به ماژول رم شباهت دارد و خیلی کوچک‌تر از نمونه‌های ۲.۵ اینچی است. M.2 معمولاً ۲۲ میلی‌متر عرض و ۸۰ میلی‌متر طول دارد، هرچند ممکن است برخی از مدل‌ها ابعاد متفاوتی داشته باشند. بیشتر حافظه‌های NVMe با فرم فکتور M.2 ساخته می‌شوند؛ پس اگر بخواهید حافظۀ SSD از نوع NVMe بخرید، باید دستگاه‌تان اسلات M.2 داشته باشد.
• Add-in Card (به‌اختصار AIC): حافظه‌های AIC مبتنی بر رابط PCIe کار می‌کنند و مثل کارت گرافیک، روی اسلات توسعه نصب می‌شوند. بنابراین، فقط برای کامپیوترهای دسکتاپ قابل‌استفاده هستند و خطوط PCIe مادربرد را هم اشغال می‌کنند. این فرم فکتور حافظه که طراحی آن به بیش از ۱۰ سال قبل برمی‌گردد، امروزه در کامپیوترهای مصرفی رایج نیست و در دستگاه‌های فوق‌العاده قوی یا سرورها کاربرد دارد.
• U.2: حافظه‌های U.2 خیلی شبیه به نمونه‌های ۲.۵ اینچی هستند، اما از کانکتور متفاوتی استفاده می‌کنند و داده‌ها را مبتنی بر رابط PCIe انتقال می‌دهند. این حافظه‌ها ظرفیت و دوام بیشتری نسبت به M.2 دارند، اما به‌شدت کمیاب و البته گران‌قیمت هستند.

ظرفیت هارد SSD

پس از این‌که مطمئن شدید دستگاه‌تان از چه نوع حافظه‌ای پشتیبانی می‌کند و براساس بودجه یا نیازتان یک نوع حافظه را انتخاب کردید، باید دربارۀ ظرفیت آن تصمیم بگیرید. حتماً ظرفیتی را انتخاب کنید که نه‌تنها حداقل نیازهایتان را برطرف می‌کند، بلکه فضای کافی برای استفاده در آینده باقی می‌گذارد.

• زیر ۵۱۲ گیگابایت: حتی اگر کاربری عادی هستید و هر از گاهی به کامپیوترتان سر می‌زنید، از خرید حافظه‌های زیر ۵۱۲ گیگابایت صرف‌نظر کنید؛ چون فقط خود ویندوز و برنامه‌های معمول، بخش قابل‌توجهی از حافظه‌تان را اشغال می‌کنند. گذشته از این، چون از ماژول‌های NAND کمتری استفاده می‌کنند، سرعت پایین‌تری دارند.
• ۵۱۲ گیگابایت: حداقل ظرفیتی که برای خرید هارد SSD توصیه می‌شود، ۵۱۲ گیگابایت است. اگر نیازتان از استفادۀ روزمره فراتر نمی‌رود و قصد نگهداری فایل‌های حجیم ندارید، ۵۱۲ گیگابایت می‌تواند انتخابی راضی‌کننده و به‌صرفه باشد. البته اگر بودجۀ بیشتری دارید، خرید هارد با ظرفیت بالاتر خالی از لطف نیست.
• ۱ ترابایت: اگر فایل‌های زیادی نگه می‌دارید، اهل بازی کردن هستید یا احتمال دارد در آینده به فضای بیشتری نیاز پیدا کنید، ظرفیت ۱ ترابایت برایتان مناسب‌تر است. به بیشتر کاربران پیشنهاد می‌شود همین ظرفیت را انتخاب کنند تا هم با مشکلی در عملکرد مواجه نشوند و هم دغدغه‌ای از بابت فضا نداشته باشند.
• ۲ ترابایت: اگر تولیدکنندۀ محتوا یا گیمر حرفه‌ای هستید و حجم فایل‌هایتان بالا است، باید به سراغ ۲ ترابایت بروید؛ خصوصاً اگر می‌خواهید علاوه‌بر فضای کافی برای فایل‌هایتان، عملکرد سریع و پایداری داشته باشید.
• ۴ ترابایت: ظرفیت ۴ ترابایت یا بیشتر برای گروه خاصی از کاربران است؛ کاربرانی فوق حرفه‌ای که با حجم عظیمی از فایل‌ها سروکار دارند. چنین ظرفیتی فراتر از نیاز بیشتر کاربران عادی و حتی حرفه‌ای است.

دوام حافظه‌های SSD

دوام یکی دیگر از عوامل مهم در خرید هارد SSD است که البته به کیفیت ساخت ختم نمی‌شود. علاوه‌بر این، دو معیار اصلی هستند که عمر مفید هارد را نشان می‌دهند: ظرفیت نوشتن اطلاعات به ترابایت (به‌اختصار TBW) و زمان میانگین تا خرابی (به‌اختصار MTTF/MTBF).

• نوشتن اطلاعات به ترابایت (TBW): این معیار نشان می‌دهد که حافظه می‌تواند حداکثر چقدر داده بنویسد. مثلاً هر بار که فایلی را روی حافظه‌تان ذخیره یا نصب می‌کنید، بخشی از TBW هم مصرف می‌شود. بسته‌به نوع و ظرفیت حافظۀ اس اس دی، ممکن است TBW آن بین ۶۰ تا بیش از ۱۰۰۰ باشد.
• زمان میانگین تا خرابی (MTTF/MTBF): این معیار به شکل دیگری دوام حافظۀ اس اس دی را می‌سنجد و مشخص می‌کند که حافظه تا چه مدت می‌تواند بدون خرابی کار کند. MTTF بیشتر حافظه‌ها امروزه بین ۱ تا ۲ میلیون ساعت است.

نکته: TBW و MTTF معیارهایی نظری هستند که دوام احتمالی هارد SSD در طولانی‌مدت را نشان می‌دهند و معمولاً هیچ‌وقت به سقف آن‌ها نمی‌رسید. حتی اگر به سقف تعیین‌شده برسید، لزوماً حافظه از کار نمی‌افتد. حافظه‌های SSD امروزه بین ۳ تا ۱۰ سال دوام دارند؛ البته بسته‌به مدل و شرایط، این رقم می‌تواند کمتر یا بیشتر باشد.

اگر قصد خرید هارد اکسترنال دارید، این مطلب را بخوانید: بهترین برندهای هارد اکسترنال برای استفاده در سال ۲۰۲۵

جمع‌بندی

در انتخاب حافظۀ SSD باید علاوه‌بر ظرفیت، به عوامل تعیین‌کنندۀ دیگر مثل رابط، فرم فکتور و دوام توجه کنید تا مدلی را بخرید که هم با دستگاه‌تان سازگاری کامل داشته باشد و هم بهترین عملکرد را ارائه کند. خلاصۀ توضیحات هر کدام از این عوامل را در ادامه بخوانید:

• سرعت و رابط: SATA و NVMe دو رابط رایج برای هارد SSD هستند. SATA رابط رایج در دستگاه‌های قدیمی‌تر است، اما NVMe استاندارد جدید SSD به حساب می‌آید و سرعت خواندن/نوشتن خیلی بیشتری دارد.
• فرم فکتور: حافظه‌های SSD عمدتاً در دو فرم فکتور ۲.۵ اینچی و M.2 عرضه می‌شوند. ۲.۵ اینچی فرم فکتور مختص به نمونه‌های SATA است، ولی مدل‌های NVMe از فرم فکتور M.2 بهره می‌برند.
• ظرفیت: ۵۱۲ گیگابایت حداقل ظرفیت مطلوب برای خرید حافظۀ اس اس دی است، اما از نظر کارآیی و صرفۀ اقتصادی، به بیشتر کاربران ظرفیت ۱ ترابایتی پیشنهاد می‌شود.
• دوام: به‌صورت کلی، حافظه‌های SSD بین ۳ تا ۱۰ سال عمر می‌کنند. البته دوام آن‌ها در بلندمدت به‌طور دقیق‌تر با دو معیار TBW و MTTF/MTBF سنجیده می‌شود؛ اولی میزان ترابایت قابل‌نوشتن و دومی میانگین زمان عملکرد تا زمان خرابی را مشخص می‌کند.